DİL VE KONUŞMA TERAPİSİ
DİL VE KONUŞMA BOZUKLUKLARI
1- Gecikmiş Konuşma
&İdiopatik Gecikmiş Konuşma: 18-36 ay arasında olup söylenenleri anlamada problemi olmayan fakat konuşmayan, yaşından beklenilenden daha az konuşan çocuklar idiopatik gecikmiş konuşması olan çocuklardır.
&Gelişimsel Geriliğe Bağlı Gecikmiş Konuşma: Zihinsel Yetersizlik konuşma gecikmesinin en sık görülen nedenidir. Konuşma gecikmesi olan bir çocukta zekanın mutlaka değerlendirilmesi gerekir. Terapi sürecinde ne yapılır? Çocuğun dil ve konuşma becerileri değerlendirilir. Akranları ile arasındaki farkı en kısa sürede kapatması için gerekli olan terapi amaçları belirlenir ve terapi sürecinde istenen iletişim becerilerini kazandırmak için etkileşim temelli doğal dil öğretimi yapılır.
2- Sesletim ve Ses Bilgisel Bozuklukları
&Artikülasyon Bozuklukları: Artikülasyon (sesletim) konuşma seslerinin motor üretimi anlamına gelmektedir. Artikülasyon sorunları kişinin belli sesleri üretmede güçlük yaşaması veya yanlış üretmesidir. Örneğin, /r/ yerine /y/ demesi veya /k/ yerine /t/ demesi gibi.
&Fonolojik Bozukluk: Fonolojik bozukluğu olan çocuklarda en sık görülen belirtiler çeşitli konuşma seslerinin yerlerinin değiştirilmesi, düşürülmesi ve bir ses yerine bir başka sesin kullanılmasıdır. Fonolojik bozukluklar artikülasyon problemleri ile birlikte görülebileceği gibi tek başına da görülebilirler. Bu çocukların konuşma anlaşılırlıkları oldukça düşüktür.
Artikülasyon ve fonolojik bozukluğu olan çocukların tedavisinde öncelikli olarak uygulanan testler ve yapılan değerlendirme sonucunda ayırıcı tanıya ulaşılır. Bunu takiben çocuğun problemine uygun dil ve konuşma terapisti tarafından bir terapi programı düzenlenir.
3- Özgül Dil Bozuklukları: Özgül dil bozukluğu olan çocukların, konuşma seslerini üretmede, kendilerini sözel olarak ifade etmede ve başkalarının konuşmalarını anlamada problemleri vardır. Cümle içindeki sözcükleri anlama ve kullanmada güçlük yaşarlar. Bu çocuklar, ne söylendiğini anlıyor gibi gözükürler ancak çoğu zaman konunun ana temasını anlayamaz ya da sorulan soruya uygun olmayan cevaplar verirler. En ciddi problemleri ise ilkokula başladığı zaman ortaya çıkmaktadır. Çünkü konuşmadaki problemleri yazıya da yansımaktadır.
4- Akıcılık Bozuklukları
&Kekemelik(stuttering): Konuşmanın doğal akışının bir biçimde kesintiye uğraması ya da konuşmanın akıcılığında gözlenen istemsiz aksaklıklar olarak tanımlanabilir. Kişinin konuşurken sesleri uzatması, kimi sesleri üretirken zorluk çekmesi, bir sesi ya da heceyi tekrarlaması biçiminde gözlenen, akıcılık bozukluklarıdır.
Kekemeliğin yönetimi oldukça karmaşık bir süreçtir ve yaş gruplarına göre farklılıklar gösterir. Her kekeme birey için ona özgü bir terapi planı belirlemek gerekir. Okul öncesi dönem çocuklarda izlenen yol ve kullanılan yöntemler ile sonraki yaşlarda izlenecek yol ve yöntemler arasında büyük farklılıklar vardır. O nedenle her yaş grubu kendi özelliklerine uygun olarak değerlendirilmeli ve sorun buna göre yönetilmelidir.
&Hızlı-Bozuk Konuşma (cluttering): Hızlı konuşma sorunu bir akıcılık bozukluğudur. Kişinin konuşma hızı ve oranı normalden fazladır; konuşma ses ve hece yutma, normal olmayan duraksamalar ve tekrarlarla kesintiye uğrar. Konuşma esnasında ses yer yer incelebilir ya da kalınlaşabilir, vurgu ve tonlamalar kaybolur.
Tedavinin en önemli basamaklarından birisi kişinin konuşma hızıyla ilgili farkındalık kazanmasıdır. Bunun için ses kaydı, süre tutma gibi teknikler, hız limiti aşımı uyarısı veren spido-metre cihazlarından faydalanılır.
5- Motor Konuşma Bozuklukları
&Dizartri: Merkezi sinir sistemi ve/veya çevresel sinir sistemi ya da her iki sistem hasarına bağlı olarak, konuşma düzeneğini kontrol eden kaslarda spastisite, flaksidite, koordinasyon bozukluğu, paralizi sonucu konuşmanın solunum, sesleme, rezonans, sesletim ve prozodik özelliklerinin etkilendiği, dolayısı ile anlaşılabilirlik özelliğinin sınırlandığı bir motor konuşma bozukluğudur. Terapi amacımız, çocuğun dil kullanımını, konuşma anlaşılırlığını, hızını, süresini, doğallığını, ezgisini ve prosodik özelliklerini yapabildiği en üst düzeye getirerek yaşam boyu iletişim aktivitelerine katılımını sağlamaktır.
&Apraksi: Konuşma apraksisi, yetişkinlikte ve çocukluk döneminde konuşmanın programlanmasına ilişkin motor bozukluktur. Yetişkin formu normal dil ve konuşma gelişimi sonrası gerçekleşir. Çocukluk çağı apraksik konuşma ise yapısal beyin hasarı sonucunda oluşur. Sözcükleri üretmek ve istemli kas hareketlerini sağlayabilmek için gerekli merkezdeki motor planlama bozukluğudur. Apraksi terapisinin asıl amacı, hastanın konuşma üretimini gerçekleştirmek için gerekli artikülatör hareketlerin istemli kontrolünü arttırmaktır.
6- Yarık Damak-Yarık Dudağa Bağlı Dil ve Konuşma Bozuklukları
Damak yarıklığı; dudak, sert damak, yumuşak damak, diş, burun gibi yapıların birinin ya da birden fazlasının yapısal olarak bozuk olmasına ve bu organların artikülasyon için gerekli olan hareketleri uygun bir biçimde yapamamasına neden olmaktadır. Damak yarığına özgü telafi edici konuşma süreçleri genelde ağzın ön tarafından çıkması beklenen, örneğin /t/, /d/ gibi seslerin, /k/, /g/ gibi art ünsüzlere dönüştüğü artlaştırma sürecidir.
7- Beyin Hasarına Bağlı Dil ve Konuşma Bozuklukları
&Afazi: Genellikle bir inme yada kafa travması sonucunda ortaya çıkan ve beynin dilden sorumlu alanlarının hasarlanmasından kaynaklanan bir dil bozukluğudur.
8- Otizm Spektrum Bozukluğuna Bağlı Dil ve Konuşma Bozuklukları
İletişim ve sosyal becerileri yaşıtlarına göre yetersiz olan otizmli çocukların kendilerini ifade etmeleri ve söyleneni anlama yetenekleri sınırlıdır. Hatta birçoğunda konuşma neredeyse yoktur veya konuşma yetilerini kullanmazlar. İletişim ve sosyal ilişkilerde kısıtlılık olarak tanımlanan otizmin tedavisinde dil terapisi en önemli yeri tutar. Terapide öncelikle çocukta regülasyon sağlanmakta, ardından ortak dikkat süresi artırılmaktadır. Etkileşim temelli iletişim çalışmaları çocuğun niyetini takip ederek kurgulanmaktadır.
9- İşitsel Yetersizliğe Bağlı Dil ve Konuşma Bozuklukları
İşitme kayıplarının rehabilitasyonu programı içinde, doğru işitme cihazı ya da işitme implantları uygulanmasından sorma konuşma ve dil gelişimi çalışmalarını içerir. Kurumumuzda bireysel eğitim programlarında işitsel sözel terapi tekniği uygulanmaktadır.
10- Zihinsel Yetersizliğe Bağlı Dil ve Konuşma Bozuklukları
Zeka katsayısı düşük olan çocuklar genellikle konuşmaya yaşıtlarından geç başlar ve engellerinin şiddetine bağlı olarak yavaş ilerleme gösterirler. Zihinsel yetersizliği olan çocukların zihin gelişiminde hafızalarını çalıştırmak için seanslarımızda bol bol tekrara yer verilmektedir. Çocuğun ilgisini işitsel uyarıcılara çekme, aktif olabileceği bir çevre düzenlemesi yapma, dramatizasyon gibi teknikler kullanılmaktadır. Verilen kavramlar ya da öğretilen sözel ifadeler değişik hibrit öğrenme ortamlarında tekrarlatılmaktadır.
6- Ses Bozuklukları
&Ses Kısıklığı(disfoni)
&Fonksiyonel Ses Bozukluğu
&Organik Ses Bozukluğu
&Mesleki Ses Bozuklukları
EMİNE DEMİREL DİL KONUŞMA DİSLEKSİ EĞİTİM MERKEZİ
