Artikülasyon Bozuklukları
ARTİKÜLASYON (SESLETİM) BOZUKLUKLARI
Artikülasyon, konuşma seslerinin çıkarılmasıdır. Bu seslerin çıkarılmasında bir sorun yaşanması halinde artikülasyon bozukluklarından bahsedilebilir.
Artikülatör yapılar 2 ana başlıkta incelenebilir:
1. Dil, dudaklar, çene, yumuşak damak ve faringeal duvarların dahil olduğu hareketli artikülatör yapılar,
2. Ön dişler, alveolar sırt ve sert damağın dahil olduğu hareketsiz artikülatör yapılar olarak 2 ana başlıkta incelenmektedir.
Artikülasyon bozukluğu da iletişim sorunu yaratabilecek düzeyde bir bozukluktur. Artikülasyon bozuklukları, çocukluk çağından itibaren görülmekle birlikte yetişkinlerde de görülmektedir. Artikülatör yapılarda karşılaşılan herhangi bir bozulma artikülasyon bozuklukları olarak tanımlanır ve dört şekilde görülmektedir:
Bunlar;
1. Atlama (Sesin düşmesi); sözcüklerin sadece bir kısmının söylenebilmesi şeklinde kendini göstermektedir. Kaşık-Aşık, Kahve-Kave, v.b.
2. Yerine koyma (Sesin değiştirilmesi); kelimenin farklı bölümlerindeki bir sesin yerine farklı bir ses getirilme durumudur. Davul-Dayul, Araba-Ayaba, v.b.
3. Ses eklenmesi; Kelimede normalde olmayan bir sesin, kelimeye sonradan eklenmesi anlamına gelmektedir. Saat-Sahat, Atmış-Altmış, v.b.
4. Sesin bozulması ise; çıkarılan seslerin doğru olmaması ancak doğruya yakın çıkarılmasıdır. Karagöz-Kayagöz, Ekmek-Emmeg, v.b (Arslan E.,2018).
Konuşma bebeklik döneminde bebeğin çevresindeki sesleri duyması ile onlara benzer şekilde taklitler içerisine girerek öğrenmesi yoluyla kazanılır ve devam ettirilir. Ancak her insanın tam anlamıyla kusursuz konuşması mümkün değildir. Konuşma bozuklukları arasında fonolojik ve artikülasyon bozuklukları sayılabilir.
Artikülasyon nefesin gırtlaktan çıktıktan sonra artikülatör organlar aracılığı ile konuşma dilinin geleneksel seslere dönüşerek biçimlenmesidir. Artikülasyonun diğer adları boğumlama, telaffuz, oynaklama ve eklemlemedir (Temizyürek F.,2007).
Amerikan Dil Konuşma-İşitme Birliği (ASHA) artikülasyon bozukluğunun konuşma seslerinin atipik olarak üretilmesi olduğuna yönelik bir tanımlama yapmıştır. Bu tanımlamada atipik konuşma sesi üretilmesi, tam anlamıyla problemli bir konuşma yapısı ile ilişkilidir. Problem, konuşmanın motor becerisindeki bozulma ile ifade edilebilir.
Artikülasyon bozukluklarının nedenleri üzerine yapılan araştırmalarda birçok neden sınıflandırılmıştır. Artikülasyon bozukluklarının nedenlerini organik bozukluklar, akustik - algısal güçlükler ve yetersiz motor koordinasyon olmak üzere üç kapsamda değerlendirilir. Organik bozukluklar ise; dil ve damakla ilgili sorunlar, akustik-algısal güçlükler işitme kaybı ile ilgili sorunlar ve yetersiz motor koordinasyon ise tembel dil hareketleri, konuşma yapılarının yeterli ayrılamaması şeklinde ele alınabilir.
Artikülasyon bozukluklarının nedenleri yapısal, görevsel ve psikolojik nedenler olmak üzere üç kapsamda incelenmiştir:
- Yapısal Nedenler:Yapısal nedenler ağız içi, dil ve dudaktan kaynaklanmaktadır.
- Görevsel Nedenler: Konuşma organları olan ağız içi, dil ve dudakta bir sorun olmaması, ancak konuşma organlarının görevlerini yerine getirmelerinde bir sorun olması durumudur. Konuşulan dilin yetersiz olması, konuşmayı kazanma döneminde evde çocuğa yol gösterecek bir yetişkin olmaması vb. durumlar bu kapsama girmektedir.
- Psikolojik Nedenler: Çocuğun zihin düzeyinde öğrenmeyi etkileyecek bir sorun olması, maddi sorunlar, anne babanın çocuğa davranışları gibi birçok psikolojik etken artikülasyon bozukluğuna neden olabilmektedir (Şenkal A.,2013)
Artikülasyon bozukluklarının yaygınlığı konusunda elde edilen veriler Türkiye’de bu bozuklukların %10 oranında görüldüğünü ortaya çıkarmaktadır. Genellikle çocukluk çağlarında görülen artikülasyon bozuklukları, yetişkinlikte nörolojik faktörler ile değişmektedir (Aral N.,2007).
KAYNAKÇA
-Arslan E. Konuşma Bozukluğu Olan Preterm ve Term Doğmuş Çocukların Alıcı Dil, İfade Edici Dil ve Artikülasyon Becerilerinin Karşılaştırılması. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, 2018.
-Temizyürek F. İlköğretim ikinci kademede konuşma becerisinin geliştirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2007, 40(2): 113-131.
-American Speech-Language-Hearing Association. Definitions of communication disorders and variations, 1993.
-Şenkal A. Çocuklarda Konuşma Bozukluklarının Tedavi Yöntemleri Üzerine Düşünceler. Psikoloji Çalışmaları/Studies in Psychology, 2013, 91-104.
-Aral N, Gürsoy F. Özel eğitim gerektiren çocuklar ve özel eğitime giriş. Morpa,2007.
